دو برهان از آذرخور اشتاذ گشنسپ

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسنده

گروه ریاضی محض، دانشکده علوم ریاضی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

یکی از دانشمندان ایرانی قرن چهارم و پنجم هجری قمری، آذرخور اشتاز گشنسپ است. نام وی تنها در آثار دانشمند برجسته ایرانی، ابوریحان بیرونی، آمده است. آذرخور دانشمندی معاصر ابوریحان بیرونی بوده است و ایشان در کتاب معروف « الآثار الباقیه عن القرون الخالیه » خود، آنچه را که از آذرخور اشتاز گشنسپ پیرامون "پنجه دزدیده شده (خمسه مسترقه)" ، " نظر ایرانیان درباره پیدایش جهان و خلقت بشر " و " روز سراوشا " شنیده بود، بیان کرده است. ابوریحان در کتاب « الاستخراج الاوتار » تنها به چهار قضیه هندسی پرداخته و برای هر یک از آنها براهین مختلفی آورده است. اولین قضیه این کتاب « ویژگی خط شکسته محصور در یک دایره » نام دارد. در این مقاله، به دو برهان آذرخور بر این قضیه خواهیم پرداخت. این دو برهان تنها میراث ریاضی بر جای مانده از آذرخور است که به لطف ابوریحان بیرونی به ما رسیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1] F. Justi, Iranisches Namenbuch, N. G. Elwert’Sche Verlagsbuchhandlung, Marburg, 1895.
[2] ا. بیرونی، آثار الباقیه, ترجمه ا. داناسرشت، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، 1389.
 
[3] ا. قربانی، تحریر استخراج الاوتار, انتشارات انجمن آثار ملی، تهران، 1355.
 
[4] ا. قربانی، تحقیقی در آثار ریاضی ابوریحان بیرونی (تحریری نوین از بیرونی‌نامه), مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1374.
 
[5] ا. قربانی، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی, چاپ دوم (با تجدید نظر و تکمیل)، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1375.
 
[6] ی. کرامتی، آذَرْخورِ اَشْتاذْ گُشْنَسْپ، دایره المعارف بزرگ اسلامی, نشر مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1400.